Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ύψους 672,5 ευρώ αποτελεί το κύριο εργαλείο της ΕΕ για την ανάκαμψη από την κρίση του COVID-19.

Κατά τη διάρκεια της ολομέλειας του Φεβρουαρίου, οι ευρωβουλευτές θα ψηφίσουν κανόνες για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, το εμβληματικό πρόγραμμα του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ από τον COVID-19, ύψους 750 δισ. ευρώ. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για το μηχανισμό τον Δεκέμβριο του 2020. Ο μηχανισμός θα προσφέρει μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτική στήριξη σε επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας και την προετοιμασία των οικονομιών της ΕΕ για τις προκλήσεις που θέτουν η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Επιχορηγήσεις και δάνεια

Η χρηματοδότηση θα διατεθεί μέσω επιχορηγήσεων και δανείων. Το συνολικό ποσό των επιχορηγήσεων θα ανέλθει σε 312,5 δισ. ευρώ σε τιμές 2018 (το πραγματικό ποσό θα προσαρμοστεί προς τα πάνω για να ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός).Η κατανομή των επιχορηγήσεων μεταξύ των κρατών μελών θα βασίζεται σε διάφορα κριτήρια: η κλείδα κατανομής για τα έτη 2021-2022 θα λαμβάνει υπόψη για κάθε κράτος μέλος τον πληθυσμό του, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του και το σχετικό ποσοστό ανεργίας κατά τα τελευταία 5 έτη. Αργότερα, το κριτήριο της ανεργίας θα αντικατασταθεί από τις επιδόσεις της οικονομίας κατά την περίοδο 2020 και 2021. Οι επιχορηγήσεις θα πρέπει να καταβληθούν έως το τέλος του 2026. Τα δάνεια, συνολικού ύψους ύψους 360 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018), θα διατεθούν κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών μέχρι το τέλος του 2023. Ο μέγιστος όγκος των δανείων θα περιοριστεί στο 6,8% του ΑΕΕ κάθε κράτους μέλους.

Πού θα επενδυθούν τα χρήματα

Στις διαπραγματεύσεις τους με το Συμβούλιο, οι ευρωβουλευτές επέμειναν ότι οι χώρες πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ. "Τα χρήματα για την ανάκαμψη της ΕΕ θα αξιοποιηθούν βάσει των προτεραιοτήτων της ΕΕ. Η ανάκαμψη της ΕΕ δεν θα λειτουργήσει ως ταμειακή μηχανή για εθνικές πολιτικές και ατζέντες", δήλωσε ο Ντράγκος Πισλάρου (Renew Europe, Ρουμανία), ένας από τους συνεισηγητές του Κοινοβουλίου, μετά την ανακοίνωση της επίτευξης προσωρινής συμφωνίας με το Συμβούλιο.

Η συνεισηγήτρια Έιντερ Γκαρδιαθάμπαλ (S&D, Ισπανία) τόνισε ότι, ενώ τα κονδύλια πρέπει να μετριάσουν τον άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης, θα πρέπει επίσης να στηρίξουν τους μακροπρόθεσμους στόχους της ΕΕ, όπως είναι η πράσινη μετάβαση και η ψηφιακή μετάβαση. "Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι πρόκειται για το πιο σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα των επόμενων ετών και πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία [για μεταρρύθμιση]", δήλωσε.

Οι κανόνες απαριθμούν έξι τομείς που θα λάβουν τη στήριξη του μηχανισμού: πράσινη μετάβαση ψηφιακή μετάβαση έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη κοινωνική και εδαφική συνοχή οικοδόμηση ανθεκτικότητας και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων πολιτικές για την επόμενη γενιά, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών για την παιδεία και την ανάπτυξη δεξιοτήτων Τα εθνικά σχέδια πρέπει να διαθέσουν τουλάχιστον το 37% του προϋπολογισμού στο κλίμα και τη βιοποικιλότητα και ένα επιπλέον 20% στις ψηφιακές δράσεις. Οι κανόνες απαγορεύουν τη χρηματοδότηση μέτρων που προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον (βάσει της αρχής "εφόσον δεν βλάπτουν σοβαρά").

Πώς θα λειτουργήσει ο μηχανισμός

Προκειμένου να λάβουν στήριξη από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, προτείνοντας ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων έως το 2026. Τα σχέδια αυτά θα ενσωματωθούν στον κύκλο οικονομικού συντονισμού του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και θα πρέπει να υποβληθούν έως τις 30 Απριλίου . Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα σχέδια και θα υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο σχετικά με τα ποσά των επιχορηγήσεων και των δανείων για κάθε χώρα, καθώς και τους στόχους και τα ορόσημα προς επίτευξη. Το Συμβούλιο πρέπει στη συνέχεια να εγκρίνει τα εν λόγω σχέδια. Τα εθνικά μέτρα που ετέθησαν σε ισχύ από τον Φεβρουάριο του 2020 για την αντιμετώπιση της κρίσης του COVID-19 είναι επίσης επιλέξιμα για στήριξη. Τα κονδύλια θα διατίθενται στα κράτη μέλη εφόσον αυτά έχουν αντεπεξέλθει ικανοποιητικά στα ορόσημα και στους στόχους, αλλά οι χώρες θα μπορούν να ζητούν προχρηματοδότηση έως και 13% του συνολικού ποσού, που θα καταβάλλεται μόλις εγκρίνεται το σχέδιό τους από το Συμβούλιο. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν έκθεση σχετικά με την πρόοδό τους δύο φορές το χρόνο, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Δημοκρατική νομιμότητα

Στις διαπραγματεύσεις, το Κοινοβούλιο πίεσε για μεγαλύτερη διαφάνεια. Η συμφωνία με το Συμβούλιο προβλέπει ότι η Επιτροπή θα στείλει όλες τις πληροφορίες σχετικά με τα εθνικά σχέδια και τις προτάσεις της τόσο στο Κοινοβούλιο όσο και στο Συμβούλιο. Κάθε δύο μήνες, η Επιτροπή ενδέχεται να καλείται από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές για να συζητήσει την πρόοδο της ανάκαμψης της ΕΕ και της εφαρμογής των σχεδίων από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή οφείλει επίσης να υποβάλλει ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του μηχανισμού καθώς και άλλες εκθέσεις αξιολόγησης. Ο συνεισηγητής του Κοινοβουλίου Σίγκρφριντ Μουρεσάν (ΕΛΚ, Ρουμανία) χαιρέτισε τη συμμετοχή του Κοινοβουλίου σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. "Αυτά είναι ευχάριστα νέα...Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα έχει πλήρη δημοκρατική νομιμότητα", είπε.