Στο πλαίσιο λειτουργίας των εξ αποστάσεως υπηρεσιών πληροφόρησης του Δικτύου Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων και Ανέργων, δημοσιεύεται κείμενο πληροφόρησης της ενότητας «Ασφαλιστικά Θέματα» με τίτλο "Προκαταβολή σύνταξης" στο οποίο παρουσιάζονται συνοπτικά οι πρόσφατες αλλαγές στην νομοθεσία για την χορήγηση της προκαταβολής σύνταξης.

Συντάκτης:
Μαμματάς Ζαχαρίας

Εισαγωγή

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν η συσσώρευση μεγάλου αριθμού εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης και η καθυστέρηση διεκπεραίωσής τους, θεσπίστηκε διαδικασία προκαταβολής σύνταξης, ώστε όσοι υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης να λαμβάνουν άμεσα κάποιο εισόδημα όσο αναμένουν την προσωρινή και οριστική απόφαση συνταξιοδότησης.
Η νέα αυτή διαδικασία εντάσσεται σε σειρά μέτρων με διακηρυγμένο στόχο την επιτάχυνση της χορήγησης προσωρινών και οριστικών συντάξεων, σε συνέχεια της επισήμανσης του ζητήματος των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης στις εκθέσεις ενισχυμένης επιτήρησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Με το άρθρο 34 του Ν. 4778/2021 προστέθηκε το άρθρο 7Α στο Ν. 4387/2016 με το οποίο προβλέφθηκε η προκαταβολή έναντι της σύνταξης στους ασφαλισμένους του e-ΕΦΚΑ που υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, αναπηρίας ή θανάτου, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλισμένων στο πρώην ΝΑΤ, εξαιρουμένων όσων δικαιούνται ή λαμβάνουν προκαταβολή σύνταξης με βάση το άρθρο 57Α του Κώδικα Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων.

Η προκαταβολή αφορά τόσο τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που υποβάλλονται μετά την έναρξη ισχύος του άρθρου αυτού όσο και τις εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης για τις οποίες δεν έχει εκδοθεί προσωρινή απόφαση συνταξιοδότησης, εφόσον οι ασφαλισμένοι δεν εμπίπτουν σε κάποια από τις εξαιρέσεις.

Διάρκεια προκαταβολής σύνταξης

Η προκαταβολή ξεκινά από την πρώτη ημέρα του επόμενου μήνα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, δηλαδή από το χρόνο έναρξης του δικαιώματος καταβολής σύνταξης, και συνεχίζεται έως το τέλος του μήνα έκδοσης προσωρινής απόφασης συνταξιοδότησης ή –εφόσον δεν εκδοθεί προσωρινή απόφαση συνταξιοδότησης– έως το τέλος του μήνα έκδοσης οριστικής απόφασης συνταξιοδότησης.

Ειδικά στους ασφαλισμένους με ήδη εκκρεμείς αιτήσεις κατά την έναρξη ισχύος της διάταξης τα ποσά προκαταβολής καταβάλλονται αναδρομικά από την πρώτη ημέρα του επόμενου μήνα της υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης και στα αναδρομικά καταβαλλόμενα ποσά δεν επιβάλλεται κράτηση για τον κλάδο ασθένειας, ενώ ο φόρος επιμερίζεται στα φορολογικά έτη που αναλογεί κάθε ποσό. Για την καταβολή απαιτείται υποβολή σχετικής ηλεκτρονικής αίτησης.
Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής αίτησης ενεργοποιήθηκε από την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021.

Ύψος ποσού προκαταβολής σύνταξης

Το ύψος του ποσού της μηνιαίας προκαταβολής σύνταξης κυμαίνεται από 360,00€ έως 384,00€ και προσδιορίζεται κατά βάση από την ηλικία και το χρόνο ασφάλισης του ασφαλισμένου. Ρητά διευκρινίζεται ότι προσμετράται ο χρόνος διαδοχικής ασφάλισης.
3.1. Συντάξεις γήρατος
Οι ασφαλισμένοι που υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος δικαιούνται μηνιαία προκαταβολή σύνταξης ύψους:
α) 384,00€ εφόσον
αα) είτε έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους και έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 15 έτη (4.500 ημέρες ασφάλισης)
αβ) είτε έχουν συμπληρώσει το 62ο αλλά όχι και το 67o έτος της ηλικίας τους και έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 20 έτη (6.000 ημέρες ασφάλισης)·
β) 360,00€ εφόσον
βα) είτε έχουν συμπληρώσει το 62o αλλά όχι και το 67o έτος της ηλικίας τους και έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 15 έτη (4.500 ημέρες ασφάλισης)
ββ) είτε δεν έχουν συμπληρώσει το 62o έτος της ηλικίας τους αλλά έχουν συμπληρώσει κατά την υποβολή της αίτησης τις απαιτούμενες κατά περίπτωση προϋποθέσεις του χρόνου ασφάλισης (ελάχιστο χρόνο ασφάλισης με βάση τις ειδικές θεμελιωτικές διατάξεις σε οποιoνδήποτε ενταγμένο στον e-ΕΦΚΑ τέως φορέα κύριας ασφάλισης αυτοτελώς ή διαδοχικά), ορίου ηλικίας (όρια ηλικίας Ν. 4336/2015), καθώς και τις τυχόν ειδικές προϋποθέσεις (ανηλικότητα του τέκνου, πλήθος των τέκνων, πιστοποιημένη αναπηρία συζύγου, τέκνου ή αδελφού, συμπλήρωση απαιτούμενων ημερών ασφάλισης σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα).
Για τον υπολογισμό του χρόνου ασφάλισης συνυπολογίζεται ο χρόνος διαδοχικής ασφάλισης που έχει διανυθεί σε οποιονδήποτε ενταγμένο στον e-ΕΦΚΑ φορέα κύριας ασφάλισης.

3.2. Συντάξεις αναπηρίας
Οι ασφαλισμένοι που υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας δικαιούνται μηνιαία προκαταβολή σύνταξης ύψους 384,00€ εφόσον:
α) έχει πιστοποιηθεί με ισχύουσα γνωμάτευση ΚΕΠΑ το ελάχιστο συντάξιμο ποσοστό αναπηρίας
και
β) έχουν συμπληρώσει τις χρονικές προϋποθέσεις ανά φορέα κύριας ασφάλισης, όπως αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα:

3.3. Συντάξεις θανάτου

Οι ασφαλισμένοι που υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης λόγω θανάτου ασφαλισμένου δικαιούνται προκαταβολή σύνταξης, εφόσον πληρούνται οι ελάχιστες χρονικές προϋποθέσεις για τη συνταξιοδότηση του θανόντος ασφαλισμένου και εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που τίθενται για τους δικαιούχους. Οι ασφαλισμένοι που υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση μεταβίβασης σύνταξης λόγω θανάτου συνταξιούχου δικαιούνται προκαταβολή σύνταξης, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που τίθενται για τους δικαιούχους.
Καταβάλλεται μηνιαία προκαταβολή σύνταξης ύψους 384,00€ στον/ην επιζώντα/ώσα σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης και, στην περίπτωση που υπάρχουν και άλλα δικαιοδόχα μέλη, εφόσον πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις, καταβάλλεται επιπλέον ποσό 384,00€ που επιμερίζεται ισομερώς σε αυτά.
Στην περίπτωση που υποβάλλουν αίτηση για συνταξιοδότηση λόγω θανάτου ή για μεταβίβαση σύνταξης λόγω θανάτου ήδη συνταξιούχοι λόγω γήρατος ή αναπηρίας, αποκλείονται από την προκαταβολή σύνταξης, καθώς καταλαμβάνονται από τη σχετική εξαίρεση.

Εξαιρέσεις

Δεν δικαιούνται προκαταβολή σύνταξης οι ασφαλισμένοι που υποβάλλουν ή έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης και:
1. οφείλουν ασφαλιστικές εισφορές το ποσό των οποίων υπερβαίνει τα προβλεπόμενα από τις σχετικές διατάξεις ανώτατα όρια (15.000,00€ ή 20.000,00€ ειδικά για τον πρώην ΟΑΕΕ).
Εφόσον η οφειλή περιοριστεί σε ποσό μικρότερο από τα ανώτατα όρια, οι ασφαλισμένοι αυτοί πρέπει να υποβάλουν σχετική ηλεκτρονική αίτηση και δικαιούνται προκαταβολή από την πρώτη ημέρα του επόμενου μήνα από την υποβολή της αίτησης αυτής·
2. λαμβάνουν ήδη προσωρινή ή οριστική σύνταξη από τον e-ΕΦΚΑ για οποιαδήποτε αιτία.
Η εξαίρεση αυτή είναι διευρυμένη σε σχέση με την εξαίρεση για τη χορήγηση προσωρινής σύνταξης, η οποία αποκλείεται όταν χορηγείται οριστική ή και προσωρινή σύνταξη για την ίδια αιτία (άρθρο 29Α παρ. 7 περ. γ΄ και άρθρο 29 παρ. 7 περ. ε΄ του Ν. 4387/2016). Πρακτικά αποκλείονται από την προκαταβολή ήδη συνταξιούχοι γήρατος ή αναπηρίας δικαιούχοι σύνταξης λόγω θανάτου·
3. η αίτηση συνταξιοδότησής τους κρίνεται με τις διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή διακρατικών συμβάσεων·
4. δικαιούνται ή λαμβάνουν την προκαταβολή σύνταξης σύμφωνα με το άρθρο 57Α του Κώδικα Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων. Εξαιρούνται συνεπώς οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι ήδη δικαιούνται προκαταβολή σύνταξης, το ποσό της οποίας ανέρχεται σε ποσοστό 50% του βασικού μισθού του μισθολογικού κλιμακίου που οι ασφαλισμένοι αυτοί έφεραν κατά τις 31.10.2011.

Το ποσό αυτό αυξάνεται σε 60% για υπαλλήλους με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω, ή γονείς τριών τέκνων και άνω, ή γονείς τέκνου με αναπηρία, ή προστάτες μέλους της οικογένειας με αναπηρία.
Από την περιοριστική απαρίθμηση των εξαιρέσεων προκύπτει ότι έχουν δικαίωμα να λάβουν προκαταβολή σύνταξης και όσοι ασφαλισμένοι έχουν παράλληλα με την εκκρεμή αίτηση συνταξιοδότησης και εκκρεμή αίτηση αναγνώρισης πλασματικού χρόνου, ενώ επιπλέον το δικαίωμα σε προκαταβολή σύνταξης δεν επηρεάζεται από την ενδεχόμενη συνέχιση της απασχόλησης ή την ανάληψη νέας εργασίας του ασφαλισμένου. Συνεπώς, δεν ισχύουν για την προκαταβολή σύνταξης δύο παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά το δικαίωμα σε προσωρινή σύνταξη (η εκκρεμής αίτηση αναγνώρισης πλασματικού χρόνου δεν επιτρέπει την καταβολή προσωρινής σύνταξης, ενώ σε περίπτωση απασχόλησης κατά κανόνα πλέον περικόπτεται κατά 30% το ποσό της προσωρινής σύνταξης, ενώ για ορισμένες εργασίες για τις οποίες προβλέπεται αναστολή καταβολής σύνταξης δεν επιτρέπεται η καταβολή ούτε προσωρινής σύνταξης).

Διαδικασία

4.1. Νέες αιτήσεις συνταξιοδότησης
Για τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που υποβάλλονται από την έναρξη ισχύος της πιο πάνω διάταξης κατά την υποβολή της ηλεκτρονικής αίτησης συνταξιοδότησης, η οποία είναι πλέον υποχρεωτική, συμπληρώνεται ειδικό πεδίο για την προκαταβολή σύνταξης
Στις αιτήσεις συνταξιοδότησης λόγω γήρατος μετά τη συμπλήρωση του 62ου έτους της ηλικίας αρκεί να διαπιστωθούν η ηλικία και οι χρονικές προϋποθέσεις. Στις αιτήσεις συνταξιοδότησης λόγω γήρατος πριν από το 62ο έτος της ηλικίας, καθώς και στις αιτήσεις συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας και λόγω θανάτου ασφαλισμένου, ελέγχεται και η συνδρομή των ελάχιστων προϋποθέσεων για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος.

Ο έλεγχος διενεργείται αποκλειστικά με βάση τα στοιχεία που τηρούνται στα πληροφοριακά συστήματα του e-ΕΦΚΑ και λοιπών φορέων, και δεν απαιτείται επιπλέον διασταύρωση με τον φυσικό φάκελο του ασφαλισμένου. Σε περίπτωση που ο χρόνος ασφάλισης δεν προκύπτει από τα πληροφοριακά συστήματα, αρκεί η υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος.
Μετά την υποβολή της ηλεκτρονικής αίτησης εκδίδεται βεβαίωση χορήγησης μέσω του πληροφοριακού συστήματος του e-ΕΦΚΑ. Η βεβαίωση χορήγησης προκαταβολής δεν συνεπάγεται δικαίωμα προσωρινής ή οριστικής συνταξιοδότησης και δεν συνιστά συνταξιοδοτική απόφαση.

4.2. Εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης
Οι ασφαλισμένοι με ήδη εκκρεμή αίτηση συνταξιοδότησης στους οποίους δεν έχει καταβληθεί ακόμη προσωρινή σύνταξη υποβάλλουν ειδική ηλεκτρονική αίτηση χορήγησης του ποσού προκαταβολής σύνταξης. Η ηλεκτρονική αίτηση περιλαμβάνει:
1. τον αριθμό πρωτοκόλλου της αίτησης συνταξιοδότησης,
2. ΑΜΚΑ, ΑΦΜ και IBAN του αιτούντος,
3. ΑΜΚΑ και ΑΦΜ θανόντος για τις συντάξεις λόγω θανάτου.

Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής αίτησης εμφανίζει αυτοματοποιημένα τα στοιχεία της υποβληθείσας αίτησης συνταξιοδότησης και, σε περίπτωση που δεν εντοπίζεται η υποβληθείσα αίτηση, δίνεται η δυνατότητα συμπλήρωσης των στοιχείων από τον αιτούντα. Μετά την υποβολή της ηλεκτρονικής αίτησης, εφόσον πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις, εκδίδεται αυτοματοποιημένα βεβαίωση χορήγησης προκαταβολής και καταβάλλονται αναδρομικά ποσά προκαταβολής σύνταξης από την πρώτη του επόμενου μήνα από την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης. Στα αναδρομικά καταβαλλόμενα ποσά δεν επιβάλλεται κράτηση για τον κλάδο ασθένειας, ενώ ο φόρος επιμερίζεται στα έτη που αναλογεί το ποσό. Στο μηνιαία καταβαλλόμενο ποσό επιβάλλονται όλες οι νόμιμες κρατήσεις.

Επιμέρους ζητήματα

Χορηγείται μια προκαταβολή σύνταξης, ακόμη και στην περίπτωση που υποβληθούν περισσότερες αιτήσεις συνταξιοδότησης.
Η προκαταβολή σύνταξης είναι ακατάσχετη και συμψηφίζεται με τα ποσά σύνταξης που θα χορηγηθούν με την προσωρινή και οριστική απόφαση συνταξιοδότησης. Τυχόν οφειλές του ασφαλισμένου στον e-ΕΦΚΑ δεν παρακρατούνται από το ποσό της προκαταβολής, αλλά από τα ποσά της προσωρινής και της οριστικής σύνταξης. Στο μηνιαία καταβαλλόμενο ποσό επιβάλλονται όλες οι νόμιμες κρατήσεις.

Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης συνταξιοδότησης, τα ποσά που έχουν καταβληθεί θεωρούνται αχρεώστητα και αναζητούνται σύμφωνα με τον ΚΕΔΕ, ενώ προβλέπεται δυνατότητα παρακράτησης αυτών από ποσά που θα καταβληθούν στο μέλλον από τον e-ΕΦΚΑ, εφόσον οι ασφαλισμένοι καταστούν δικαιούχοι συνταξιοδοτικών παροχών.
Ειδικά στις αιτήσεις συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας για τις οποίες έχει εκδοθεί γνωμάτευση ΚΕΠΑ με συντάξιμο ποσοστό αναπηρίας για ορισμένο χρόνο, μετά τη λήξη της διάρκειας της αναπηρίας εφαρμόζεται αναλογικά το άρθρο 66 του Ν. 4144/2013 και χορηγείται εξάμηνη παράταση, εφόσον μετά τη λήξη της διάρκειας της αναπηρίας εκκρεμεί ιατρική κρίση στα ΚΕΠΑ χωρίς υπαιτιότητα των ασφαλισμένων.

Αποτίμηση της νέας ρύθμισης

Με τη νέα διαδικασία προκαταβολής σύνταξης επιχειρείται η χορήγηση ενός ποσού αναγκαίου για την επιβίωση των ασφαλισμένων που υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης, χωρίς να απαιτείται υπολογισμός των συντάξιμων αποδοχών και γενικά διασταύρωση των στοιχείων από τον φυσικό φάκελο του ασφαλισμένου. Τα απαραίτητα στοιχεία για τη χορήγηση της προκαταβολής περιορίζονται κατά βάση στην ηλικία και στο χρόνο ασφάλισης, ενώ προβλέπεται ότι –ακόμη και στην περίπτωση που τα στοιχεία αυτά δεν προκύπτουν από τα καταχωρημένα στα πληροφοριακά συστήματα δεδομένα αρκεί η υπεύθυνη δήλωση του ασφαλισμένου. Η ρύθμιση αυτή κατέστη αναγκαία ενόψει του τρόπου υπολογισμού της προσωρινής σύνταξης, ο οποίος προϋποθέτει τον υπολογισμό της οριστικής σύνταξης ώστε να υπολογιστεί το ποσοστό που αποτελεί προσωρινή σύνταξη, με αποτέλεσμα να χορηγείται προσωρινή σύνταξη σε περιορισμένο ποσοστό των ασφαλισμένων με εκκρεμή αίτηση συνταξιοδότησης. Επιπλέον, δικαιούχοι της προκαταβολής
είναι και όσοι έχουν εκκρεμή αίτηση αναγνώρισης πλασματικού χρόνου, εξασφαλίζοντας ένα ελάχιστο εισόδημα, με δεδομένο μάλιστα ότι πολύ υψηλός αριθμός ασφαλισμένων αναγκάζεται να εξαγοράσει πλασματικό χρόνο για να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα· μέχρι σήμερα οι ασφαλισμένοι αυτοί δεν δικαιούνται προσωρινή σύνταξη όσο εκκρεμεί η αίτηση αναγνώρισης πλασματικού χρόνου. Ωστόσο, είναι αμφίβολο κατά πόσο η πρόβλεψη προκαταβολής σύνταξης θα συμβάλει στην επιτάχυνση της απονομής οριστικών συντάξεων.

Πηγές

• Άρθρο 34 Ν. 4778/2021
• Από 2.3.2021 ΚΥΑ Φ11321/9122/338 [ΦΕΚ Β/825/2.3.2021]
• Από 25.2.2021 Ανακοίνωση Τύπου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
• Αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
• Enhanced Surveillance Report – Greece, September 2020 – European Commission
• Enhanced Surveillance Report – Greece, November 2020 – European Commission
• Enhanced Surveillance Report – Greece, February 2021 – European Commission