Εισάγεται για ψήφιση, στη Βουλή το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης». Ο πρωθυπουργός κατά το χθεσινό υπουργικό συμβούλιο είπε μεταξύ άλλων ΄ότι «είναι μια αλλαγή που καθυστέρησε παραπάνω από 110 χρόνια, από τότε που ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιχείρησε να ενοποιήσει τα ειρηνοδικεία και τα πρωτοδικεία και αυτή τη μεγάλη τομή προωθεί τώρα η κυβέρνηση με στόχο να επιταχυνθεί ο χρόνος απονομής της δικαιοσύνης έως και 30% ως το 2027».

Βασικός άξονας η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, δηλαδή την ενοποίηση των Πρωτοδικείων με τα Ειρηνοδικεία. Το σχέδιο νόμου προβλέπει την ενοποίηση των Πρωτοδικείων σε 56 και 7 παράλληλες έδρες των κεντρικών Πρωτοδικείων. Τα Πρωτοδικεία θα λειτουργούν στην πρωτεύουσα κάθε περιφερειακής ενότητας. Στις ακριτικές περιοχές και τα νησιά, η χωροταξία των Πρωτοδικείων δεν αλλάζει.

Στις Περιφερειακές Ενότητες όπου υπάρχουν 2 ή 3 Πρωτοδικεία, οι έδρες των Πρωτοδικείων (πλην της κεντρικής) μετατρέπονται σε παράλληλες, με πλήρη καθ’ ύλην αρμοδιότητα.

Συγκεκριμένα, στην Αθήνα:

Το Πρωτοδικείο Αθηνών χωρίζεται σε Ποινικό, που θα στεγαστεί στην Ευελπίδων και Πολιτικό με έδρα στη Λουκάρεως, στο κτίριο που στεγάζονται σήμερα το Ειρηνοδικείο Αθηνών και τμήμα του Πρωτοδικείου. Στην Αθήνα θα λειτουργήσουν (από 16/9/2024) τρία (3) περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρες το Μαρούσι, το Κορωπί και το Περιστέρι με πλήρη αρμοδιότητα από 01/01/2026. Μέχρι τότε θα λειτουργούν ως περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείων με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα των πρώην Ειρηνοδικείων. Αντίστοιχα στον Πειραιά θα λειτουργήσουν δύο (2) περιφερειακά Πρωτοδικεία με έδρα την Καλλιθέα και τα Μέγαρα.

Στις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες:

α) Μεσσηνίας (παράλληλη έδρα η Κυπαρισσία)

β) Λακωνίας (παράλληλη έδρα το Γύθειο)

γ) Ηλείας (παράλληλη έδρα η Αμαλιάδα)

δ) Αχαΐας (παράλληλες έδρες το Αίγιο και τα Καλάβρυτα)

ε) Αιτωλοακαρνανίας (παράλληλη έδρα το Μεσολόγγι)

στ) Βοιωτίας (παράλληλη έδρα η Θήβα)

Σύνορα και νησιά:

Στις Περιφερειακές Ενότητες

α) Έβρου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Αλεξανδρούπολης και Ορεστιάδας,

β) Πέλλας διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Έδεσσας και Γιαννιτσών,

γ) Κυκλάδων διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Σύρου και Νάξου και

δ) Δωδεκανήσου διατηρούνται όπως είναι σήμερα τα Πρωτοδικεία Ρόδου και Κω

Παράλληλα, καταργούνται τα 63 Ειρηνοδικεία, από τα 154 που λειτουργούν σήμερα και οι χώροι τους θα λειτουργούν ως χώροι του Πρωτοδικείου. Από τα εναπομείναντα 91 Ειρηνοδικεία, τα 48 αναβαθμίζονται σε περιφερειακές έδρες Πρωτοδικείου και τα υπόλοιπα 43 καταργούνται τελείως (κλείνουν και σαν κτίρια).

Ως μια ιστορική στιγμή, όπου λαμβάνει χώρα η μεγαλύτερη τομή στη λειτουργία της δικαιοσύνης τα τελευταία 104 χρόνια, έχει μιλήσει για το νέο δικαστικό χάρτη, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Γιώργος Φλωρίδης.

«Ο νέος δικαστικός χάρτης είναι η ατμομηχανή των μεταρρυθμίσεων στον χώρο της δικαιοσύνης. Θα δώσει ώθηση και θα κρίνει την αποδοτικότητα και των λοιπών μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, που εξελίσσονται, και οι οποίες θα συμβάλλουν συνολικά σε μια νέα εποχή για την ελληνική Δικαιοσύνη. Η ενδυνάμωση του Κράτος Δικαίου, όπως και η Δημοκρατία, δεν είναι αφηρημένο σχήμα ούτε πολιτική ρητορεία αλλά η συστηματική και έμπρακτη προσπάθεια θεσμικών τομών, αλλαγών και παρεμβάσεων που, ανάμεσα σε άλλα, αναβαθμίζουν διαρκώς την ποιότητα και την ταχύτητα της Δικαιοσύνης», έχει αναφέρει, σημειώνοντας: «Ενοποιούμε τους πρωτοβάθμιους δικαστές, με αναβάθμιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες, αφήνοντας πίσω μας την παρωχημένη, αντιπαραγωγική και αχρείαστη διάκριση τους. Στέλνουμε στην πρώτη γραμμή μάχης 1000 περίπου πρώην ειρηνοδίκες, οι οποίοι με κατάλληλη κατάρτιση θα μπορούν να κάνουν πλέον το σύνολο της δουλειάς των πρωτοδικών και να δικάζουν ταυτόχρονα ποινικές και πολιτικές υποθέσεις. Έτσι με την ενοποίηση διπλασιάζεται η «δεξαμενή» των δικαστών και θα υπάρχουν πλέον συνολικά 2100 πρωτοδίκες, με καταλυτική επίδραση στην ταχύτητα έκδοσης των πρωτοβάθμιων αποφάσεων».

Αναφορικά με το κρίσιμο θέμα της επετηρίδας, της βαθμολογικής εξέλιξης των δικαστών ανάλογα με τα χρόνια τους στην υπηρεσία, που ιδιαιτέρως «καίει» τους Ειρηνοδίκες, καθώς αυτοί οι σχηματισμοί καταργούνται, προβλέπονται τα εξής:

Δημιουργία παράλληλης ειδικής επετηρίδας όπου οι Ειρηνοδίκες -δικαστές πρώτου βαθμού πλέον - εξελίσσονται έως τον βαθμό του Προέδρου Πρωτοδικών.

    Από την ειδική επετηρίδα προβλέπεται, κατόπιν αίτησής του, η μετακίνηση δικαστή (πρώην ειρηνοδίκη) στο τέλος της γενικής επετηρίδας μετά από θέσπιση συγκεκριμένων κριτήριων, αξιολόγηση και απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου.
    Μισθολογικά, όλοι λαμβάνουν τον ίδιο μισθό με τους συναδέλφους τους της γενικής επετηρίδας, ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας στο δικαστικό σώμα.
    Καταργείται η κατεύθυνση Ειρηνοδικών στην Εθνική Σχολή Δικαστών και στο εξής προκηρύσσονται εξετάσεις αποκλειστικά για παρέδρους Πρωτοδικείου.
    Όλοι οι Ειρηνοδίκες θα επιμορφωθούν στην ΕΣΔι (ιδίως σε ζητήματα ποινικού δικαίου), προκειμένου να είναι έτοιμοι για τα νέα τους καθήκοντα.

Με το νέο δικαστικό χάρτη, που αλλάζει άρδην το τοπίο των δικαστικών σχηματισμών της χώρας, οι κυβερνητικοί στόχοι είναι η ισοκατανομή της ύλης του Πρώτου Βαθμού, δικαστικοί κύκλοι υποστηρίζουν θα σταματήσει το φαινόμενο όπου το 50% των δικαστών αναλαμβάνει το 80% της ύλης. Θα ρυθμιστεί η ανακολουθία των δύο δικαιοδοσιών στον Πρώτο Βαθμό, θα δημιουργηθούν παραγωγικά και αποτελεσματικά δικαστήρια, με αριθμό υπηρετούντων δικαστών μεγαλύτερο από 15.

Οι αλλαγές στη λειτουργία των ελληνικών δικαστηρίων αποσκοπούν, κατά το Υπουργείο Δικαιοσύνης, στην προσιτή δικαιοσύνη στον πολίτη, με λιγότερο κόστος γι’ αυτόν, στη μείωση του χρόνου της έκδοσης αποφάσεων στον Α’ Βαθμό καθώς και στην εξοικονόμηση σημαντικών πόρων. Αρμόδιες δικαστικές πηγές τονίζουν ότι το εν λόγω νομοσχέδιο, σε συνδυασμό με το νόμο για την ενίσχυση της δικηγορικής ύλης, φιλοδοξούν ότι θα μειώσει τον χρόνο έκδοσης τελεσίδικης απόφασης, από τις 1482 ημέρες, στις 900.